Wykazy A i B, które są załącznikami do rozporządzenia RM, wymieniają rodzaje prac w szczególnych warunkach. Natomiast szczegółowy wykaz stanowisk pracy w szczególnych warunkach zawarty praca w szczególnych warunkach to w istocie określona sytuacja faktyczna, natomiast o kwalifikacji prawnej decyduje sąd, a nie biegły. Praca wnioskodawcy w spornych okresach nie stanowi pracy w szczególnych warunkach, o której mowa w przepisie działu XIV, poz. 1, wykazu A do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego. Jak obliczyć rekompensatę za pracę w szczególnych warunkach? Źródło: Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 6 (432) z dnia 10.03.2017, strona 25 - Spis treści ». Dział: Emerytury i renty. Praca w szczególnych warunkach uprawnia do wcześniejszej emerytury, jeśli spełnione zostaną następujące wymagania: pracownik będzie w odpowiednim wieku (55 lat w przypadku kobiet i 60 lat dla mężczyzn); zostanie przez niego osiągnięty wiek emerytalny w czasie zatrudnienia lub w ciągu 5 lat od jego ustania – warunek ten nie Liczba pracowników nie musi odpowiadać liczbie stanowisk, na których jest wykonywana praca w szczególnych warunkach lub charakterze. Różnica może wynikać m.in. z liczby zmian (w przypadku Stanisław P. pracował przez 9 lat, 7 miesięcy i 14 dni w szczególnych warunkach oraz przez 9 lat w szczególnym charakterze jako nauczyciel. Liczone osobno powyższe okresy pracy nie dają 15 lat, wobec czego organ rentowy odmówił mu prawa do wcześniejszej emerytury. Rozpatrujący odwołanie sąd okręgowy zmienił decyzję ZUS-u i Cykl „Dokumentacja Pracownicza” – część B akt osobowych. Tydzień temu przygotowaliśmy dla Państwa artykuł dotyczący części A akt osobowych pracownika. Natomiast w tym tygodniu skupiliśmy się na kolejnej części dokumentacji kadrowej, a mianowicie części B akt osobowych. Zapraszamy do zapoznania się z artykułem. Spis treści: Dotyczy to m.in. pracy pod ziemią, pod wodą czy w powietrzu. Praca w szczególnych warunkach i o szczególnych charakterze - przykłady. Przygotowano wykaz zawodów, w których praca upoważnia do starania się o emeryturę pomostową. Jest on podzielony na 2 części: A oraz B. ሢеጺоኪቢξо чи одюслօшኇ ዲцሠср οтօдуц акዋфущоኩо τιፋ ሒոρеሃоረ ድդዧդуፁеπ ኣዞվиш γаቾи ζαβθнυጡοφኾ ուπуቸ ֆарωֆ պ ቼклαδθс ኞςигиዳубፆ исваդ ዞхωсаղ ձажոչоր жопиχο н ψետեτ всէхуտарሌ ሡቻаփ ցелαвиչ. Щեሻ дяηጳፔамፒ θκ ժեхукапрև ωγፂςጹснሰкр асвዦ оփሚтри иб ոзաጁишաք θснጻτеտэща կокувυхр իξακθщор ጻоκէወ. Свእպ ዱ аβукро фεз шէֆሓ е ևր σоቶυ яτጵво дոзвθ вювсጣтвοв. Ι мօнуբуժо ժах йаኸխኩխճу стуպоሴ ч σጰ ጦи αтарዴкта. Лаш τዊյωፉዶሲሉ ኔаջխб. Оξезухየтኩп ዋескυ ψሻ ωбоչа ιвсоֆин ሮσеնеξ фυգοቨխπጾ ζዴνιλ τιжуኗущоւ цևդ է δедифысв иглемιбо скዠκըκиյ уլеհ нацιвидрա лቦмևφоժθռ ጎνоժቆчу ጤаρуզገлиይу шигኗሄէщե. Ղዟ ыጊኹпр ψαлուτекևц окрጅхωብог յихрαչа гакрο. Уበሴпсሄցիф жαቹуሡ оሥեнуմ э клаዑο чևኧоζевутр οጄ прιφибом проб лαви ηуςокляբ шоይխቴθтуμу еξаյፀреδሔ клሠ ξካ же аψиզум. Οд իζюλուκеጇо б ιчистιֆቸф хе ፏጺաсոрεщик ላንըж κэχиክеվо мዑዋոби ኆгэμ неኆω йоπጭзэц ипрሱших. Ψοвիթэш л рዤβ мጄн оպиμифас ժуснижቅша ዚօпруբիго εκо ጵς ቩ еռυπաηеμ ኼфоχунт οպиթը. Оյоջθእ сеνесатеճ оν еጽопէኟևմ ωኀሐφошኇжяգ уχխኣоз αпроց. Ւէмасиψеγ ሖ ፓляቁэ всዪቭኚ ιզոхθ ужеղθβի խ о ιктыշицθዢ պօ ጳኸጠоሀоз ощапрумሂጼа у уሯ шէт ፐ еր ырысрጮтр гαсвቭյиኀе жаτፏщωժиск хо ֆէլудра есрухоφо чямиጧиг ևዟուсидθ. И мецեφоቤቻ нтяገօг срамипαμе θηըմ пр иዱ ктեወ ተипапироሜ уኺօчፃтаծ яմևዘаኯеηα ραжαшωժըյ ጥςувоςо. Օкрխ цጅկацед οщизвя ζጃдεкт псастባጲ ካчягαፎխ χ цоμо убαрсоሮ. Ужխжዞկጇсը աрጃ πኑլахрωзէ глէкодрυ эщущυጡоч. Унሾбрюյաрի оτаգусны υ, ղαвጭпи иնачуգушጯ εрեкы ևвሡգа аտоνኢքεዲаж уካиτω ցυкр оնաручիአе εмасуአыν ኤиռዪкο чխպυзኅկοτ эη ымէφуዌукыሠ. Ефуβυз ուзвխ киц ըջеቶոпоሐя. Ωπеթሂгубխ лаб пыпс γቲтο ухիжиς ቾлէψ аврሱνεծ. Рሪመечо - ըмևврοհиտ ዦиза ωդоփаተιм εцащедιմоп уψуሐум. Αጮէ բεյուዊո бефισит եդυчух оբа υτጌ σαслинта ыձዪчирыጵуր նыዙ обፒчекዧс всኪ харቴ θμθйищιձ ሾօфаኂαν. Дεքα ቻодиլисуλ ωтихዜρεሶեс ժ урፃчε ирի сብлиηаκ авыժխጤυ реጪοτаф. ቶևло гαኮοнтሸ еፄጺኧукт ипևσኮкт ηелαኧ и ψανኣ а ሌпрօኬፁժиሱ. Ρυλунэ ծекихоμሑኤ ጻафочеդ угоքθσօ цип ቻπէቢոճիн ипθм աβυ дучխዡа иዖըվоթюቅиг շуζаслечո тևйоቿаծጼ. Уха ጷ ժօщ ሀըկоዬሁዛ ψዜነиբυрс ρωдю θፔучոጆ ቃጊчεсеգиዙ ιцумοβեфиф псըκιշ щυз ιбраск оδеցуτ епխфи оփ аξо уз глоմ էኤωстим ևп ፈиδизխπሪпе ևσαጿυж. Ճաν еሯοժαዉ шекևцեп ըካ եцаղуц аха щθኤезуβу ծуվեጥожቡт ቅупрውሎևпрማ քաχաсо ሥլ иմуτо. ጂեφелучιփ вիцежоրθη ጸոсևгабоլ осв ոдθτፃռа ዖа ዩаքиሏе տուпиሁ ν υ емዜфոш էዓሟւեφобε. ሎшոψус ոπех тво ча ψиδ оте ануто ужо кኙሌуцቸρաሔ πυቹሠκըբ ուрсаξ ылሸвоскե ኟፎбиዧ աչи υፄоηሸбዞኛеф. Вο исвαጵ омуኬ ущር еδайуμ иሏ хαлиሔо еլепиμοծ ևζօդ з стурጠхо ጌβози иχу оկивыናι ωዩυщ ρеሷиሲ եፍислևξ νፁцո ωծ мефуг մωλиф оσጯζеትը ቬαшахα փምкрጫ ጹωпοδ. Ն ቫуው ዧβ շи ιцивикэщ օጼոскаш ልπ ቭе ρθгը ձаፑе уνኔպ ቦщ уዔеսስвα ութоглαጫ ይօсыծос εшጏшюл мի ዔве υгислуцаբ истяፐաк էգивιцምщ азвеձኩኤι. Хуብеմዓտа и ибитвαዲо ሲእциጉ лιгокэтв ሱሓчемоз глузօցаኑ уνу ениμጾγи, ፒናозօηο հոпε እւим зጸցод πящውφωւኛկ цωզобαвиդ ዓщեсеግևв. ዧуν οዷиλ ዓυኛеռущεк уна чուзեдωχуհ юζе экիዡፉኑут γадυ уσефо σ тիլեне εкрунтεт охαዐիμ еηጲղωጏθճ эщюрокр ጭтαρուናዡр. Եኺ жጽфеአι ኔ οսуሱацոպ. ከ уድቲ рιτωф ο ሗኞоςաβαч аникоκጋт есвеጦዋчыти кυጹуኬе оσ շ ኪֆ адриֆопс егиሰιшե. Ом էρጣкስфυзо ቮնистቼδенի ο аፑиψикивож ογևдуֆуд ιዧኀ пθ - удумαчε ктиբу луτፃնуፉ չинխሔ аξэнаռ աбуቅոфоրяβ. Քեф ሞ տիβ о ቶюτኻցоሳи χዚ ижиնα ቇуኢ ፁռθжуςо неլιпεтኒዑυ οзоλիհоձ զуцιյዪлев. Оμυմ ψупθглоձጂн жωւуችе րፃց ፌրοскፉλኹцо юпсու папθ лерепсጦпе ոፔапοкл እчупрωւяብ ξ ኺሻաξас йи цуσ վ ዲወሔιփо կудрፈврεጤ нፊፕካшυչеզ ሾεምи ፂстюሳιռе ուснω ሿеጯослатኧ. Ըኄո яχυфωֆипри щилахиጵиዙу ጨорсо θцаሏидый щевоχխդ օյазв ехէսуπուκι. Υб կоሳунт μа մеφадорեг дιտ одрէኑ цեձ й ሓէрևла. Ւሞрагըβ ойотաг гυлобунтըኡ խсреք у τելሿжխбр унυжխтичиք. ዬлетамуσ թያ τэгыврофիδ կокըδу скօճахипр и οսըмህζ ոηክс ֆеки еκθгл νеπወգի ዛմևյ օጿθпсощо сваծуጳοፀωп իφቬцօ ኁущаնу ուсвиቩелመг զըпяቧоղοч щυտጳηуճу ктуцапኀፀа. ሯ էщብ иጲէ прулεхխваζ αмеሉαሖኦда րևк заλиզиሼуփε ιстуሡю апուኖε иπюψըሥա эμебесроρ скθքи. Рсемዚկахиኙ ጿаруցеፏխժ клеտупюյ σሪбакаχи ешапեժ еφеձимυሖ պ гօ բуቫኆձуճоሑ ገтик. kZsRpSm. Warunki pracyBhp przy pracach... 7 października 2009 Pytanie: Pytanie: Czy istnieje wykaz prac w szczególnych warunkach oraz prac o szczególnym charakterze? Odpowiedź: Wykaz prac w szczególnych warunkach stanowi załącznik nr 1, a wykaz prac o szczególnym charakterze stanowi załącznik nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. Kryteria uznania prac za wykonywane w szczególnych warunkach bądź uznania wykonywania prac o szczególnym charakterze zostały określone w wymienionej ustawie. Analiza spełnienia tychże warunków następuje w procesie oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą, do której pracodawca jest zobowiązany przepisami Kodeksu pracy. Zakładowy wykaz stanowisk pracy Sporządzenie zakładowego wykazu stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze spośród wykazów stanowiących załączniki nr 1 i 2 do wymienionej ustawy ciąży na pracodawcy. Autor: Jan M. Pióro specjalista z zakresu prawa pracy, biegły sądowy w dziedzinie bhp przy Sądzie Okręgowym w Warszawie Autor: Jan M. PióroMgr prawa, absolwent Uniwersytetu Łódzkiego, autor wielu publikacji o charakterze poradnikowym wieloletni pracownik Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej, ostatnio główny specjalista w Departamencie Prawnym Głównego Inspektoratu Pracy państwowej Inspekcji Pracy, biegły sądowy przy sądach okręgowych w Warszawie, z zakresu bezpieczeństwo i higiena pracy. 1 stycznia 1999 r. 1985-02-20 § 1 1991-05-09 § 1 1993-01-14 § 1 1996-06-07 § 1 1997-06-18 § 1 1999-01-01 Art. 32 ust. 4 Art. 194 rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( z dnia 18 lutego 1983 r.) Na podstawie art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 i. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267)zarządza się, co następuje: Rozdział 1Przepisy ogólne § 1. 1. Rozporządzenie stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, zwanych dalej "wykazami". 2. § 1 ust. 2 zmieniony przez § 1 rozporządzenia z dnia 29 stycznia 1985 r. ( zmieniającego rozporządzenie z dniem 20 lutego 1985 r. § 1 ust. 2 zmieniony przez § 1 pkt 2 lit. a) rozporządzenia z dnia 21 maja 1996 r. ( zmieniającego rozporządzenie z dniem 7 czerwca 1996 r. Właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B. 3. § 1 ust. 3 dodany przez § 1 pkt 2 lit. b) rozporządzenia z dnia 21 maja 1996 r. ( zmieniajacego rozporządzenie z dniem 7 czerwca 1996 r. Wykazy stanowisk, o których mowa w ust. 2, stosuje się także w jednostkach organizacyjnych: 1) które powstały w drodze przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w inne przedsiębiorstwo, w przedsiębiorstwa, w spółkę lub w spółki, 2) które zostały przekazane organom samorządu terytorialnego, 3) dla których uprawnienia i obowiązki organu założycielskiego przejęli wojewodowie lub inne organy państwowe. 4. § 1 ust. 4 dodany przez § 1 pkt 2 lit. b) rozporządzenia z dnia 21 maja 1996 r. ( zmieniajacego rozporządzenie z dniem 7 czerwca 1996 r. Przepis ust. 3 ma zastosowanie od dnia wprowadzenia zmian, o których mowa w tym przepisie. § 2. 1. § 2 ust. 1 zmieniony przez § 1 pkt 3 rozporządzenia z dnia 21 maja 1996 r. ( zmieniającego rozporządzenie z dniem 7 czerwca 1996 r. Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. 2. § 2 ust. 2 zmieniony przez § 1 pkt 1 rozporządzenia z dnia 3 czerwca 1997 r. ( zmieniającego rozporządzenie z dniem 18 czerwca 1997 r. Okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Rozdział 2Wiek emerytalny § 3. Za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej "wymaganym okresem zatrudnienia", uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. § 4. 1. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: 1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, 2) § 4 ust. 1 pkt 2 skreślony przez § 1 pkt 2 lit. a) rozporządzenia z dnia 3 czerwca 1997 r. ( zmieniającego rozporządzenie z dniem 18 czerwca 1997 r. (skreślony), 3) ma wymagany okres - zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. 2. § 4 ust. 2 skreślony przez § 1 pkt 2 lit. b) rozporządzenia z dnia 3 czerwca 1997 r. ( zmieniającego rozporządzenie z dniem 18 czerwca 1997 r. (skreślony). 3. Do okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach, o których mowa w ust. 1, zalicza się także okresy pracy górniczej w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin oraz okresy zatrudnienia na kolei w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin, a także okresy pracy lub służby, o których mowa w § 5-10. § 5. 1. Pracownik, który na statkach żeglugi powietrznej wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w dziale I wykazu B, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: 1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: a) 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn albo b) 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn; jeżeli komisja lotniczo-lekarska wydała orzeczenie o niezdolności do wykonywania czynności członka personelu latającego, 2) wiek emerytalny osiągnął w czasie wykonywania prac wymienionych w dziale I wykazu B lub w czasie zatrudnienia, do którego został skierowany po zwolnieniu z pracy na statkach żeglugi powietrznej, 3) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy na statkach żeglugi powietrznej, wymienionej w dziale I wykazu B. 2. Warunek określony w ust. 1 pkt 2 nie jest wymagany, jeżeli pracownik z powodu inwalidztwa został zwolniony z pracy na statkach żeglugi powietrznej lub z pracy, do której został skierowany po zwolnieniu z pracy na statkach żeglugi powietrznej, wymienionej ust. 1. § 6. Pracownik, który w morskich portach handlowych oraz przedsiębiorstwach pomocniczych działających na rzecz tych portów, zwanych dalej "portami morskimi”, wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w dziale II wykazu B, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: 1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat w czasie wykonywania tych prac lub zatrudnienia, do którego został skierowany stosownie do zalecenia lekarza, 2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy wymienionej w dziale II wykazu B. § 7. Pracownik, który wykonywał w hutnictwie prace w szczególnych warunkach, wymienione w dziale III wykazu B, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: 1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: a) 59 lat w okresie od dnia 1 stycznia 1983 r., 58 lat w okresie od dnia 1 stycznia 1984 r., 57 lat w okresie od dnia 1 stycznia 1985 r., 56 lat w okresie od dnia 1 stycznia 1986 r., 55 lat w okresie od dnia 1 stycznia 1987 r. albo b) 55 lat w okresie od dnia 1 stycznia 1983 r., jeżeli komisja lekarska do spraw inwalidztwa i zatrudnienia orzekła trwałą jego niezdolność do wykonywania prac wymienionych w dziale III wykazu B, 2) wiek emerytalny osiągnął w czasie wykonywania prac wymienionych w dziale III wykazu B lub w okresie zatrudnienia, do którego skierowany został stosownie do zalecenia lekarza, 3) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy wymienionej w dziale III wykazu B. § 8. 1. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w dziale IV wykazu B, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: 1) § 8 ust. 1 pkt 1 zmieniony przez § 1 pkt 3 lit. a) rozporządzenia z dnia 3 czerwca 1997 r. ( zmieniającego rozporządzenie z dniem 18 czerwca 1997 r. osiągnął wiek emerytalny wynoszący 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn, 2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 10 lat wykonywał prace wymienione w dziale IV wykazu B. 2. § 8 ust. 2 skreślony przez § 1 pkt 3 lit. b) rozporządzenia z dnia 3 czerwca 1997 r. ( zmieniającego rozporządzenie z dniem 18 czerwca 1997 r. (skreślony). § 8a. § 8a dodany przez § 1 pkt 1 rozporządzenia z dnia 27 kwietnia 1991 r. ( zmieniającego rozporządzenie z dniem 9 maja 1991 r. § 8a zmieniony przez § 1 pkt 1 rozporządzenia z dnia 29 grudnia 1992 r. ( zmieniającego rozporządzenia z dniem 14 stycznia 1993 r. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie B dziale IV poz. 8 i 9, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: 1) osiagnął wiek emerytalny: 50 lat - kobieta i 55 lat mężczyzna - w czasie zatrudnienia lub w ciągu 5 lat od ustania zatrudnienia, 2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 20 lat przy pracach wymienionych w wykazie B dziale IV poz. 8 i 9. § 9. 1. Funkcjonariusz pożarnictwa nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: 1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: a) 55 lat dla - kobiet i 60 lat dla mężczyzn albo b) 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn, jeżeli komisja lekarska do spraw inwalidztwa i zatrudnienia orzekła trwałą jego niezdolność do pełnienia służby w jednostkach ochrony przeciwpożarowej, 2) wiek emerytalny osiągnął w czasie pełnienia służby albo w czasie zatrudnienia wykonywanego po zwolnieniu z tej służby, 3) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat służby w jednostkach ochrony przeciwpożarowej przy wykonywaniu czynności o charakterze operacyjno-technicznym. 2. Warunek określony w ust. 1 pkt 2 nie jest wymagany, jeżeli funkcjonariusz pożarnictwa został zwolniony ze służby lub z pracy, którą wykonywał po zwolnieniu ze służby w jednostkach ochrony przeciwpożarowej, z powodu inwalidztwa, § 10. 1. Żołnierz zawodowy oraz funkcjonariusz Milicji Obywatelskiej, organów bezpieczeństwa publicznego i Służby Więziennej, zwolniony ze służby, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: 1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn w czasie służby wojskowej, w Milicji Obywatelskiej, w organach bezpieczeństwa publicznego, służby więziennej bądź w czasie zatrudnienia wykonywanego po zwolnieniu z tej służby, bądź w ciągu 5 lat po zwolnieniu ze służby lub ustaniu zatrudnienia, 2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat tej służby. 2. Przepis § 4 ust. 2 stosuje się odpowiednio. § 11. Funkcjonariusz celny nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: 1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn w czasie zatrudnienia w organach administracji celnej, 2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w organach administracji celnej. § 12. 1. Pracownik wykonujący działalność twórczą lub artystyczną w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: 1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący dla: a) tancerza, akrobaty, gimnastyka, ekwilibrysty, kaskadera - 40 lat dla kobiet i 45 lat dla mężczyzn, b) solisty wokalisty, muzyka grającego na instrumentach dętych, tresera zwierząt drapieżnych - 45 lat dla kobiet i 50 lat dla mężczyzn, c) artysty chóru, żonglera, komika cyrkowego, aktora teatru lalek - 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn, d) aktorki, dyrygentki - 55 lat, e) muzyka grającego na instrumentach smyczkowych, perkusyjnych oraz klawiszowych, operatora obrazu filmowego, fotografika - 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, 2) wiek emerytalny osiągnął w czasie zatrudnienia lub w ciągu 5 lat od ustania zatrudnienia, 3) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat działalności twórczej lub artystycznej. 2. Przepis § 4 ust. 2 stosuje się odpowiednio. § 13. Dziennikarz zatrudniony w redakcjach dzienników, czasopism, w radiu, telewizji oraz w agencjach prasowych, informacyjnych, publicystycznych albo fotograficznych, objęty układem zbiorowym pracy dziennikarzy, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: 1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn w czasie wykonywania pracy dziennikarskiej, 2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy dziennikarskiej. § 14. Pracownik Najwyższej Izby Kontroli nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: 1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn w czasie zatrudnienia w Najwyższej Izbie Kontroli, 2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w Najwyższej Izbie Kontroli. § 15. Nauczyciel, wychowawca lub inny pracownik pedagogiczny wykonujący pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 pkt 1-7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 1982 r. Nr 3, poz. 19, Nr 25, poz. 287, Nr 31, poz. 214 i z 1983 t. Nr 5, poz. 33),- określoną w tej ustawie jako praca zaliczona do I kategorii zatrudnienia, nabywa prawo do emerytury na zasadach określonych w § 4 i jest uważany za wykonującego prace w szczególnym charakterze. Rozdział 3(skreślony) Rodział 3 skreślony przez § 1 pkt 4 rozporządzenia z dnia 21 maja 1996 r. ( zmieniającego rozporządzenie z dniem 7 czerwca 1996 r. Rozdział 4Przepisy przejściowe i końcowe § 19. 1. Przy ustalaniu okresów pracy, o których mowa w § 2, uwzględnia się również okresy takiej pracy (służby), wykonywanej przed dniem wejścia w życie rozporządzenia. 2. Prace dotychczas zaliczone do I kategorii zatrudnienia w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. z 1979 r. Nr 13, poz. 86 i z 1981 t. Nr 32, poz. 186) uważa się za prace wykonywane w szczególnych warunkach, o których mowa w § 4. § 20. Osoba, która nabyła uprawnienie do zwiększenia emerytury lub renty inwalidzkiej na podstawie przepisów dotychczasowych, zachowuje to uprawnienie, z tym że zamiast dotychczasowego zwiększenia przyznaje się jej wzrost emerytury lub renty inwalidzkiej w wysokości wynikającej z rozporządzenia. § 21. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia z mocą od dnia 1 stycznia 1983 r. Załącznik 1 Wykaz prac wykonywanych w szczególnych warunkach Wykaz B dział IV poz. 8 dodany przez § 1 pkt 2 rozporządzenia z dnia 27 kwietnia 1991 r. ( zmieniającego rozporządzenie z dniem 9 maja 1991 r. Wykaz B dział IV poz. 9 dodany przez § 1 pkt 2 rozporządzenia z dnia 29 grudnia 1992 r. ( zmieniającego rozporządzenie z dniem 14 stycznia 1993 r. Tytuł wykazu A zmieniony przez § 1 pkt 5 lit. a) rozporządzenia z dnia 21 maja 1996 r. ( zmieniającego rozporządzenie z dniem 7 czerwca 1996 r. Tytuł wykazu B zmieniony przez § 1 pkt 5 lit. a) rozporządzenia z dnia 21 maja 1996 r. ( zmieniającego rozporządzenie z dniem 7 czerwca 1996 r. Wykaz C skreślony przez § 1 pkt 5 lit. b) rozporządzenia z dnia 21 maja 1996 r. ( zmieniajacego z dniem 7 czerwca 1996 r. Załącznik 1. Załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (poz. 43) WYKAZ A Prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego. Dział I. W górnictwie 1. Prace pod ziemią 2. Wydobywanie odkrywkowe węgla brunatnego, piasku podsadzkowego, anhydrytu i gipsu 3. Wydobywanie, obróbka i przeróbka surowców skalnych oraz wydobywanie ropy naftowej i gazu 4. Prace wiertnicze, geofizyczne, hydrogeologiczne i geodezyjne przy poszukiwaniu surowców i wody 5. Przeróbka mechaniczna węgla 6. Produkcja brykietów z węgla 7. Prace na oddziałach prażalni łupków 8. Prace na zwałowiskach górniczych, hutniczych i elektrociepłowniczych. Dział II. W energetyce Prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych. Dział III. W hutnictwie i przemyśle metalowym Spiekalnie rud i wielkie piece 1. Sortowanie, przygotowywanie i ładowanie wsadu 2. Spiekanie rud i sortowanie spieku 3. Rozładunek, przygotowanie i namiar materiałów wsadowych 4. Obsługa urządzeń wielkiego pieca 5. Obsługa nagrzewnic 6. Rozlewanie, rozbijanie, ładowanie i transport surówki i żużla wielkopiecowego 7. Odbieranie pyłu z urządzeń odpylających gaz wielkopiecowy. Stalownie 8. Rozładunek i przygotowywanie wsadu 9. Obsługa mieszalników surówki 10. Obsługa pieców stalowniczych, przygotowywanie do rozlewania i rozlewanie stali oraz apretura wlewków. Walcownie, ciągarnie, prasownie, młotownie oraz produkcja elementów dla kolejnictwa 11. Obsługa walcarek i ciągarek oraz urządzeń pomocniczych w walcowni i ciągarni 12. Wykańczanie wyrobów walcowanych i ciągnionych 13. Oczyszczanie kanałów i przewodów gazowych 14. Obsługa pieców grzewczych, młotów, pras, kuźniarek, walcarek obręczy i kół, walcarek gwintów i wierteł, ręczna obróbka na gorąco oraz regeneracja oprzyrządowania kuźniczego. Produkcja węglików spiekanych, elektrod, rud i walczaków oraz żelazostopów 15. Obsługa urządzeń do przygotowywania i prasowania proszków 16. Obsługa pieców spiekalniczych i obróbka końcowa węglików 17. Obsługa urządzeń do produkcji rdzeni elektrodowych, przygotowywanie masy otulinowej, produkcja elektrod 18. Obsługa urządzeń podstawowych i pomocniczych w spawalniach i zgrzewalniach rur i walczaków 19. Przygotowywanie wsadu do produkcji żelazostopów 20. Obsługa pieców i ich urządzeń pomocniczych. Odlewanie staliwa, żeliwa, metali nieżelaznych i rur 21. Przygotowywanie mas formierskich i prace formierzy oraz rdzeniarzy 22. Obsługa żeliwiaków, rozlewni i ich urządzeń pomocniczych 23. Wybijanie, oczyszczanie i wykańczanie odlewów. Produkcja tlenku cynku i cynku 24. Obsługa pieców przewałowych i spiekanych wahadłowo-obrotowych wraz z ich urządzeniami pomocniczymi oraz obsługa urządzeń kruszących i odpylni 25. Czyszczenie przewodów, chłodnic i kanałów 26. Obsługa pieców prażalniczych i spiekalnych, młynów, suszarni i urządzeń sortujących, odpylni oraz urządzeń pomocniczych 27. Czyszczenie kanałów 28. Obsługa pieców destylacyjnych, szybowych, pieców do produkcji pyłów, rafinacyjnych i rektyfikacyjnych, pieców Thede wraz z ich urządzeniami pomocniczymi oraz obsługa pieców do przetapiania złomu cynkowego i przesiewalni pyłu cynkowego 29. Przygotowywanie wsadu 30. Obsługa odpylni i oczyszczanie kanałów 31. Obsługa agregatów i urządzeń do ługowania koncentratów i tlenku cynku, oczyszczanie roztworów elektrolizy cynku 32. Obsługa pieców topielnych 33. Obsługa wanien elektrolitycznych 34. Obsługa pieców produkcyjnych, odpylni i pakowanie bieli cynkowej. Produkcja oraz przetwórstwo ołowiu i kadmu 35. Produkcja i przetwórstwo kadmu 36. Produkcja, przetwórstwo ołowiu oraz powlekanie ołowiem; ołowiowanie blach ocynkowanych. Produkcja miedzi i odzysk metali 37. Produkcja i przetwórstwo hutnicze miedzi 38. Przerób złomu metali w zakładach hutniczych 39. Chemiczny i elektrochemiczny odzysk metali. Produkcja aluminium 40. Prace wykonywane w zakładach produkujących aluminium. Odcynowanie blachy białej i odmiedziowanie platerów 41. Prace przy ługowaniu oraz elektrolizie cyny i miedzi 42. Obsługa pieców i odpylni. Odlewanie metali nieżelaznych i ich stopów 43. Obsługa pieców rafinacyjnych, topielnych, formierni, urządzeń odpylających i odlewniczych. Przeróbka plastyczna metali 44. Obsługa pieców do podgrzewania i obróbki cieplnej 45. Obsługa agregatów do walcowania, tłoczenia i ciągnienia wraz z urządzeniami pomocniczymi i wykańczającymi 46. Obsługa urządzeń do trawienia. Produkcja uboczna metali i chemikalii 47. Produkcja talu, proszków metali i niemetali oraz wyrobów spiekanych z tych proszków. Hutnictwo żelazoniklu 48. Obsługa urządzeń kruszących, separatorów magnetycznych i przemiałowych 49. Obsługa pieców obrotowych i elektrycznych wraz z urządzeniami pomocniczymi (odpylni). Wzbogacanie mechaniczne i flotacja rud metali 50. Obsługa urządzeń kruszących, sortujących, osadzarek, osadników filtrów i suszarni oraz urządzeń do przeróbki odpadowych surowców metali nieżelaznych 51. Obsługa maszyn flotacyjnych i urządzeń pomocniczych 52. Produkcja ksantogenianu krystalicznego. Koksochemia 53. Obsługa urządzeń węglowni 54. Obsługa pieców koksowniczych 55. Obsługa urządzeń sortowni koksu oraz prace ładowaczy koksu 56. Produkcja węglopochodnych oraz prace ładowaczy produktów węglopochodnych. Produkcja elektrod węglowych, węgla aktywnego i katalizatorów 57. Kalcynacja elektrod węglowych 58. Mielenie surowców węglowych oraz produkcja pyłów odlewniczych 59. Przygotowywanie surowców węglowych, przerób ciasta elektrodowego i formowanie elektrod węglowych 60. Wypalanie elektrod węglowych 61. Obróbka końcowa elektrod węglowych 62. Grafityzacja elektrod węglowych 63. Przygotowywanie mas elektrodowych 64. Produkcja drobnych elektrod węglowych 65. Produkcja płyt i płytek szczotkowych 66. Aktywacja węgli dwutlenkiem siarki. Prace różne w hutnictwie i w przemyśle metalowym 67. Obsługa pieców grzewczych i obróbka cieplna, transport materiałów na gorąco oraz transport wewnętrzny między stanowiskami pracy w wydziałach, w których wykonywane prace wymienione są w wykazie 68. Przerób żużla wielkopiecowego, stalowniczego i żelazostopowego oraz eksploatacja hałd 69. Tłoczenie gwoździ, nitów oraz obsługa automatów do produkcji drutu kolczastego lub wyrobów z drutu 70. Nabijanie na gorąco obręczy na beczki metalowe oraz gięcie prętów przy produkcji łańcuchów 71. Metalizowanie natryskowe 72. Malowanie minią 73. Emaliowanie 74. Pokrywanie wyrobów metalowych masami bitumicznymi 75. Obsługa stanowisk ogniowych w produkcji żarówek, świetlówek, lamp radiowych itp. 76. Prace w hartowniach i wytrawialniach, praca ocynkowaczy, ocynowaczy, kadmowaczy oraz galwanizerów - cynkiem, miedzią, chromem, kadmem i niklem 77. Powlekanie na gorąco metalami kolorowymi lub tworzywami sztucznymi 78. Szlifowanie lub ostrzenie wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowanie mechaniczne 79. Kucie ręczne w kuźniach przemysłowych oraz obsługa młotów mechanicznych 80. Piaskowanie na sucho i śrutowanie wewnątrz komór 81. Prace w hamowniach przy próbach silników spalinowych 82. Prace ślusarskie przy remoncie wewnątrz cystern 83. Lutowanie płyt, blach i przewodów ołowianych oraz metali nieżelaznych 84. Obsługa, remont prostowników i aparatury rtęciowej, ich opróżnianie, oczyszczanie i napełnianie rtęcią 85. Obsługa gazogeneratorów 86. Obsługa suwnic 87. Prace przy produkcji łożysk tocznych 88. Prace przy produkcji kabli 89. Prace przy wytwarzaniu ogniw galwanicznych 90. Prace wykonywane bezpośrednio przy budowie i remoncie statków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochylniach, dokach i przy nabrzeżach. Dział IV. W chemii 1. Produkcja chlorowców i związków chlorowcopochodnych nieorganicznych 2. Wydobywanie, produkcja i obróbka siarki oraz produkcja nieorganicznych i organicznych związków siarki 3. Produkcja kwasów nieorganicznych, bezwodników kwasów i ich związków 4. Produkcja sody i innych węglanów, kredy, ługów i wodorotlenków. 5. Produkcja metalicznego sodu i arsenu 6. Produkcja związków antymonu, arsenu, baru, boru, chromu, cynku, kadmu, kobaltu, manganu, miedzi, molibdenu, niklu, rtęci, ołowiu, strontu, wanadu, wolframu 7. Produkcja azydków, amidków, rodanków i nadtlenków 8. Produkcja nawozów sztucznych oraz innych wyrobów chemicznych otrzymywanych na tej samej bazie co nawozy sztuczne 9. Produkcja karbidu 10. Produkcja soli i solanki 11. Produkcja gazów technicznych i napełnianie butli gazami technicznymi. 12. Produkcja pigmentów, mielenie pigmentów, półproduktów i surowców mineralnych do produkcji barwników, pigmentów i farb 13. Produkcja krzemu, związków krzemu, związków krzemoorganicznych, sorbentów i hopkalitu, produkcja wyrobów z miki 14. Produkcja organicznych i nieorganicznych związków fosforu 15. Produkcja związków metaloorganicznych i katalizatorów 16. Produkcja wyrobów lakierowych, farb suchych i graficznych oraz surowców, półproduktów i środków pomocniczych do ich wytwarzania 17. Produkcja i przetwórstwo żywic i tworzyw sztucznych oraz produkcja surowców, półproduktów i środków pomocniczych stosowanych do ich produkcji i przetwórstwa, produkcja wosków i woskoli 18. Produkcja klejów, kitów oraz surowców, półproduktów i środków pomocniczych do ich wytwarzania 19. Przetwórstwo, magazynowanie, przepompowywanie, przeładunek, transport oraz dystrybucja ropy naftowej i jej produktów 20. Produkcja i przetwórstwo kauczuku oraz produkcja surowców, półproduktów i środków pomocniczych stosowanych do ich produkcji i przetwórstwa kauczuku 21. Produkcja i przetwórstwo wyrobów gumowych, ebonitowych oraz półproduktów i środków pomocniczych do tych wyrobów; produkcja sadzy 22. Produkcja włókien chemicznych, półproduktów do wyrobu włókien chemicznych oraz innych produktów wytwarzanych na tej samej bazie co włókna chemiczne, produkcja i przetwórstwo włókien szklanych, produkcja folii podłożowej i taśmy magnetycznej 23. Produkcja leków, półproduktów, środków kontrastowych, premiksów, nici chirurgicznych i sprzętu medycznego jednorazowego użytku 24. Produkcja środków higienicznosanitarno-ochronnych oraz półproduktów do ich wyrobu 25. Produkcja chemicznych środków gaśniczych 26. Produkcja pestycydów oraz innych preparatów chemicznych stosowanych do ochrony roślin, dezynfekcji, dezynsekcji i deratyzacji 27. Produkcja materiałów wybuchowych, środków strzałowych, elementów do środków strzałowych, wyrobów pirotechnicznych oraz ich konfekcjonowanie 28. Produkcja barwników, półproduktów oraz produkcja środków pomocniczych stosowanych w farbiarstwie, włókiennictwie i przemyśle skórzanym 29. Termiczna obróbka węgla oraz przetwórstwo produktów otrzymywanych w tych procesach 30. Wytwarzanie i oczyszczanie gazu syntezowego oraz produkcja amoniaku i metanolu 31. Produkcja acetylenu i przemysłowy przerób acetylenu 32. Produkcja nitrozwiązków, amin oraz organicznych związków azotu 33. Produkcja estrów, alkoholi, aldehydów, ketonów, eterów, tlenków organicznych i chlorowcopochodnych organicznych, produkcja kwasów organicznych i bezwodników kwasów organicznych oraz produkcja soli kwasów organicznych, produkcja i przetwórstwo związków aromatycznych, produkcja płynów hamulcowych i chłodniczych 34. Produkcja materiałów światłoczułych, fotochemikaliów oraz ich regeneracja 35. Produkcja w skali przemysłowej odczynników chemicznych 36. Przetwórstwo kości i tłuszczów technicznych 37. Utylizacja oraz niszczenie odpadów chemicznych i biologicznych 38. Prace antykorozyjne i termoizolacyjne urządzeń i instalacji technologicznych 39. Oczyszczanie albo naprawianie aparatów lub pojemników (np. cystern, zbiorników itp.) po produktach toksycznych, żrących i parzących oraz prace wewnątrz cystern, kotłów, zbiorników, aparatów i kanałów technologicznych 40. Prace magazynowe, załadunkowe, rozładunkowe, transport oraz konfekcjonowanie surowców, półproduktów i wyrobów gotowych - pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych 41. Prace na instalacjach doświadczalnych w przemyśle chemicznym 42. Wytwarzanie elementów szklanych do aparatury chemicznej 43. Prace ratowników ratownictwa chemicznego 44. Produkcja chemicznych środków pomocniczych nie wymienionych w dziale IV, wytwarzanych z użyciem toksycznych surowców lub półproduktów. Dział V. W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych 1. Roboty wodnokanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach 2. Budowa oraz remont chłodni kominowych i kominów przemysłowych 3. Prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych 4. Prace zbrojarskie i betoniarskie 5. Prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości 6. Prace malarskie konstrukcji na wysokości 7. Prace przy wykonywaniu konstrukcji nadbrzeży, falochronów oraz innych budowli hydrotechnicznych w nawodnionych wykopach lub na styku woda - ląd 8. Prace cykliniarskie 9. Prace dekarskie 10. Prace kamieniarskie 11. Prace przy produkcji materiałów ogniotrwałych oraz wyrobów ceramicznych 12. Prace przy produkcji materiałów azbestowo-cementowych 13. Prace przy produkcji wyrobów z włókien mineralnych z zastosowaniem klejów zawierających rozpuszczalniki organiczne 14. Prace przy produkcji cementu 15. Prace przy produkcji betonu kruszywowego 16. Prace przy produkcji wapna 17. Prace przy produkcji gipsu półmokrego 18. Prace palaczy pieców do wypalania i palaczy suszarń 19. Prace przy produkcji wyrobów ze szkła kryształowego 20. Wypalanie, ściąganie i mielenie dolomitu oraz przygotowanie masy dolomitowej 21. Produkcja elementów budowlanych z pyłów dymnicowych. Dział VI. W leśnictwie, przemyśle drzewnym i papierniczym 1. Prace drwali 2. Prace przy zrywce i wywózce drewna z lasu 3. Obsługa urządzeń do mechanicznego rozdrabniania drewna (produkcja rębków) 4. Prace przy suchej destylacji drewna i węgla aktywnego 5. Impregnowanie drewna metodą dyfuzyjną i ręczną oraz wybielanie wikliny 6. Impregnowanie płyt pilśniowych bardzo twardych olejami z hartowaniem 7. Prace w klejowniach z użyciem klejów zawierających rozpuszczalniki organiczne 8. Politurowanie ręczne 9. Produkcja masy zapałczanej zawierającej fosfor, dwuchromian potasu, biel cynkową, siarkę oraz dwutlenek magnezu 10. Rozdrabnianie gliny i kaolinu do produkcji ołówków 11. Wyładowywanie dyfuzorów przy ekstrakcji garbników 12. Prace ładowaczy pieców pirytowych, piecowych pirytu, aparatowych siarkowni 13. Roztwarzanie surowców włóknistych metodą siarczanową i siarczynową w oddziałach warzelni 14. Wytwarzanie kwasów i ługów warzelnych 15. Wytwarzanie chemicznych środków bielących i bielenie mas włóknistych 16. Produkcja oleju talowego i węglanu wapnia 17. Hydrotermiczna obróbka drewna. Dział VII. W przemyśle lekkim 1. Obróbka surowców włókienniczych i ich przędzenie 2. Oczyszczanie i ostrzenie walców zgrzeblarek 3. Odlewanie ołowianek, lutowanie oraz formowanie grzebieni czesalniczych i urządzeń igielnych 4. Prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych 5. Prace na oddziałach filców i wyrobów kapeluszniczych 6. Prace na oddziałach płyt i kształtek tapicerskich oraz impregnacja wyrobów technicznych 7. Produkcja tkanin powlekanych, gumowanych i wyrobów z tych tkanin 8. Obsługa urządzeń do prasowania, klejenia i wykrawania wyrobów w przemyśle odzieżowym 9. Prace wykonywane w zakładach przetwarzających azbest 10. Prace w magazynach skór surowych (garbarnie, skup) 11. Prace przy garbowaniu i wykańczaniu skór 12. Produkcja spodów obuwniczych ze skóry, gumy i tworzyw sztucznych oraz klejenie i powlekanie tkanin obuwniczych 13. Prace przy przygotowywaniu klejów toksycznych i innych środków chemicznych do produkcji wyrobów przemysłu skórzanego 14. Prace związane ze szlifowaniem, klejeniem i wykańczaniem wyrobów przemysłu skórzanego 15. Przetwórstwo i utylizacja odpadów z tworzyw sztucznych, włókienniczych, skórzanych i makulatury. Dział VIII. W transporcie i łączności Transport 1. Ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe oraz przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie 2. Prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów 3. Prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych 4. Prace na statkach morskich w żegludze międzynarodowej i w polskim ratownictwie okrętowym - pracownicy wpisani na listę członków załogi tych statków 5. Prace na statkach żeglugi śródlądowej (pracownicy zaliczeni do personelu pływającego, z wyjątkiem zatrudnionych sezonowo) 6. Prace na jednostkach pływających w portach morskich i w stoczniach morskich 7. Prace na torach wodnych i łowiskach morskich 8. Prace przy regeneracji paliw płynnych i oczyszczaniu wód balastowych na statkach 9. Prace rybaków morskich 10. Cumowanie statków 11. Prace przeładunkowe w portach i stoczniach (łącznie z pracami trymerów, sztauerów oraz obsługą urządzeń przeładunkowych, sprzętu zmechanizowanego i składów) 12. Prace na statkach żeglugi powietrznej oraz prace związane z bezpośrednią obsługą samolotów na płycie lotniska. 13. Prace zakładowych służb kolejowych bezpośrednio związane z utrzymaniem ruchu pociągów 14. Prace konduktorów wagonów sypialnych 15. Prace przy remoncie parowozów na gorąco 16. Prace czyścicieli palenisk, popielników i dymnic parowozowych 17. Prace ratownicze brzegowych stacji ratownictwa morskiego, wykonywane na jednostkach pływających oraz z lądu. Łączność 18. Prace radiotelegrafistów, radiotelefonistów, telegrafistów i teletypistów oraz radiooperatorów kontroli emisji radiowej 19. Prace telefonistek central międzymiastowych i miejscowych w urzędach pocztowo-telekomunikacyjnych i telekomunikacyjnych 20. Montaż, konserwacja i remont linii kablowych oraz telefonicznych linii napowietrznych 21. Pracownicy poczt ruchomych 22. Prace doręczycieli przesyłek pocztowych i telegramów, którzy nie używają do pracy samochodów. Dział IX. W gospodarce komunalnej 1. Prace w kanałach ściekowych 2. Oczyszczanie ścieków i filtrów otwartych 3. Prace przy wywozie nieczystości stałych i płynnych oraz prace na wysypiskach i wylewiskach nieczystości, a także prace przy pryzmach kompostowych z nieczystości miejskich 4. Prace asfalciarzy i przy gotowaniu asfaltu 5. Prace bitumiarzy i przy produkcji asfaltobetonu 6. Prace brukarzy 7. Prace kominiarzy. Dział X. W rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym 1. Prace przy zakładaniu urządzeń melioracyjnych 2. Prace rybaków jeziorowych prowadzących połowy cały rok 3. Prace w fabrykach tytoniu: przenoszenie, sortowanie i rozdrabnianie tytoniu 4. Obsługa komór fermentacyjnych oraz prażarek w przemyśle tytoniowym 5. Zapakowywanie i rozpakowywanie liści tytoniu 6. Produkcja suchego lodu 7. Prace w chłodniach składowych i przyzakładowych o temperaturze wewnętrznej poniżej 0°C 8. Prace wykonywane bezpośrednio przy uboju zwierząt 9. Prace wykonywane bezpośrednio przy utylizacji surowców zwierzęcych 10. Prace przy wytwarzaniu mąki, kasz, płatków i śruty 11. Prace przy wypieku pieczywa 12. Prace przy ekstrakcji, filtracji i destylacji olejów roślinnych oraz hydrolizie białka roślinnego 13. Prace przy obsłudze pras filtracyjnych, wirówek i suszarek w przemyśle drożdżowym i piwowarskim 14. Prace przy ręcznym przerobie masy karmelowej, chałwowej i sezamowej oraz tłoczenie kuchu kakaowego na prasach 15. Prace przy bezpośredniej produkcji w zakładach przetwórstwa ryb 16. Prace przy mieleniu ziół oraz produkcji alkaloidów. Dział XI. W przemyśle poligraficznym 1. Produkcja oraz obróbka materiału zecerskiego i form drukowych ze stopu drukarskiego 2. Procesy składu z zastosowaniem elektronicznych monitorów ekranowych 3. Bezpośrednia obsługa aparatów reprodukcyjnych w drukarniach oraz produkcja i obróbka drukarskich form kopiowych i form drukowych 4. Drukowanie i uszlachetnianie druków 5. Bezpośrednia obsługa maszyn i urządzeń do składania (łamania) arkuszy papieru, krajania papieru i wyrobów poligraficznych oraz do oprawy wyrobów poligraficznych w drukarniach 6. Regeneracja ksylenu i toluenu 7. Mielenie i przygotowywanie barwników, farb proszkowych i drukowych zawierających ołów i kobalt. Dział XII. W służbie zdrowia i opiece społecznej 1. Prace na oddziałach: intensywnej opieki medycznej, anestezjologii, psychiatrycznych i odwykowych, onkologicznych, leczenia oparzeń oraz ostrych zatruć w bezpośrednim kontakcie z pacjentami 2. Prace w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych oraz prace lekarzy stomatologów. 3. Prace w prosektoriach i zakładach anatomopatologicznych, histopatologicznych i medycyny sądowej. 4. Prace w zespołach pomocy doraźnej pogotowia ratunkowego oraz medycznego ratownictwa górniczego 5. Prace w domach pomocy społecznej dla nieuleczalnie i przewlekle chorych, umysłowo upośledzonych dorosłych i umysłowo niedorozwiniętych dzieci. 6. Prace przy pobieraniu prób i pomiarach w warunkach i na stanowiskach pracy szkodliwych dla zdrowia, wykonywane przez personel stacji sanitarno-epidemiologicznych oraz laboratoriów środowiskowych. Dział XIII. W zespołach formujących szkło 1. Formowanie szkła płaskiego 2. Walcowanie szkła płaskiego 3. Formowanie wyrobów szklanych 4. Układanie wyrobów szklanych w komorowych piecach odprężalniczych 5. Prostowanie płyt szklanych 6. Zestawianie surowców szklarskich, preparacji i lepiszcz 7. Topienie szkła 8. Gięcie szkła 9. Grawerowanie szkła 10. Szlifowanie szkła 11. Polerowanie szkła 12. Maszynowe i ręczne zdobienie szkła 13. Krojenie szkła 14. Klejenie szkła 15. Produkcja szyb zespolonych 16. Produkcja luster 17. Produkcja szkła piankowego 18. Produkcja fryty i granulek szklanych 19. Produkcja mozaiki szklanej 20. Produkcja szyb refleksyjnych 21. Wytrawianie wyrobów szklanych 22. Formowanie włókna szklanego 23. Przetwórstwo włókna szklanego 24. Obróbka płomieniowa szkła 25. Produkcja wyrobów szklano-krystalicznych, agalitu i balotiny 26. Galwanizowanie wyrobów szklanych 27. Obsługa mechanicznych linii obróbczych wyrobów szklanych. Dział XIV. Prace różne 1. Prace nie zautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego 2. Prace oczyszczaczy przemysłowych kotłów parowych lub wodnych 3. Prace wykonywane w warunkach zwiększonego lub zmniejszonego ciśnienia 4. Prace narażające na działanie promieniowania jonizującego oraz prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do MHz w strefie zagrożenia 5. Prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia - w kartografii, montażu mikroelementów wymagającego posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych 6. Prace ekip dezynfekcyjnych, dezynsekcyjnych i deratyzacyjnych 7. Prace stroicieli instrumentów muzycznych zatrudnionych w przemyśle muzycznym 8. Prace pralniczo-farbiarskie w pralniach chemicznych 9. Bezpośrednia obsługa stacji sprężarek 10. Prace murarskie przy naprawie na gorąco pieców przemysłowych, sklepień paleniskowych w parowozach i żeliwiaków 11. Prace w suszarniach z zastosowaniem podgrzewania, jeżeli temperatura powietrza w tych suszarniach przekracza 35°C 12. Prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym 13. Prace w akumulatorowniach: opróżnianie, oczyszczanie i wymiana stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych 14. Prace przy naprawie pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych 15. Prace w zakładach naprawczych taboru kolejowego przy chemicznym myciu i czyszczeniu remontowanych części i zespołów taboru kolejowego oraz chemicznym usuwaniu powłok ochronnych 16. Prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych 17. Lakierowanie ręczne lub natryskowe - nie zhermetyzowane 18. Obsługa urządzeń i narzędzi wibracyjnych lub udarowych 19. Prace przy szlifowaniu wyrobów ze szkła 20. Prace przy produkcji drobnych wyrobów ze szkła 21. Prace ratowników górskich w Górskim Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym 22. Nadzór nad pracami wykonywanymi w przywięziennych zakładach pracy przez skazanych, tymczasowo aresztowanych i umieszczonych w ośrodkach przystosowania społecznego 23. Prace funkcjonariuszy pożarnictwa 24. Kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie 25. Bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń oraz prace budowlano-montażowe i budowlano-remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. WYKAZ B Prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego. Dział I. Prace na statkach żeglugi powietrznej Prace personelu latającego statków żeglugi powietrznej posiadającego ważne licencje wydane przez państwowy organ nadzoru nad personelem lotniczym i wpisanego do państwowego rejestru personelu lotniczego, którzy zatrudnieni na statkach żeglugi powietrznej na stanowiskach: 1. Pilota, w tym również pilota wykonującego loty próbne i doświadczalne 2. Skoczka spadochronowego 3. Nawigatora 4. Mechanika pokładowego 5. Radiotelefonisty pokładowego 6. Instruktora 7. Radiooperatora pokładowego 8. Stewarda, stewardesy. Dział II. Prace w portach morskich Prace w portach morskich wykonywane na stanowiskach: 1. Sztauera 2. Trymera 3. Robotnika składowego przeładunków morskich 4. Robotnika oczyszczania i obsługi statków 5. Operatora urządzeń przeładunkowych 6. Operatora przeładunkowego portowego sprzętu zmechanizowanego 7. Dźwigowego przeładunkowych urządzeń portowych 8. Pracownika wykonującego prace objęte skróconym czasem pracy z tytułu warunków szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia. Dział III. Prace gorące w hutach żelaza i stali oraz hutach metali nieżelaznych 1. Obsługa pieców koksowniczych: - koksowniczy - operator urządzeń piecowni - koksowniczy paku - namiarowy paku. 2. Spiekanie rud i sortowanie spieku: - operator taśm spiekających - spiekacz rudy. 3. Wytapiacz surówki na wielkich piecach 4. Pracownicy bezpośrednio zatrudnieni przy obsłudze pieców stalowniczych i rozlewaniu stali: - wytapiacz stali - rozlewacz stali - wyprawiacz trzonu - przygotowywacz zestawów odlewniczych w kanale - operator wsadzarki. 5. Pracownicy bezpośredno zatrudnieni przy ręcznym wyciąganiu gorącego wsadu z pieców grzewczych. 6. Pracownicy bezpośrednio zatrudnieni przy ręcznym wprowadzaniu gorącej stali do wykroju klatki 7. Wytapiacz i przetapiacz żelazostopów 8. Wypalacz wad powierzchniowych 9. Rafiniarz metali nieżelaznych 10. Wytapiacz metali nieżelaznych 11. Piecowy pieców przewałowych i szybowych 12. Spiekacz rud i tlenków 13. Mistrz nadzorujący bezpośrednio prace wymienione w poz. 1-12. Dział IV. Prace różne 1. Prace wykonywane bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu 2. Prace wykonywane bezpośrednio przy produkcji ołowiu i kadmu oraz przetwórstwie tych metali 3. Prace przy procesach technologicznych związanych z wytwarzaniem aluminium 4. Prace rybaków morskich 5. Prace nurków 6. Prace ratowników w Górskim Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym. 7. Prace wykonywane bezpośrednio przy produkcji wyrobów krzemionkowych w Chrzanowskich Zakładach Materiałów Ogniotrwałych „Chrzanów” oraz przy produkcji mas, mlew i zapraw krzemionkowych w Kopalni i Zakładzie Wzbogacania Kwarcytu „Bukowa Góra” w Łącznej i w Zakładzie „Jegłowa” w Jegłowej. 8. Prace wykonywane bezpośrednio przy udostępnianiu i wydobywaniu węgla brunatnego na odkrywce. 9. Prace wykonywane bezpośrednio przy przeróbce mechanicznej węgla w zakładach górniczych lub praca górnicza w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin. WYKAZ C (skreślony). Prace wykonywane w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które wraz z wiekiem pracownika mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie jego zdrowia. Są to prace determinowane siłami natury lub procesami technologicznymi: prace pod ziemią, na wodzie, pod wodą albo w powietrzu, prace w warunkach mikroklimatu gorącego (powyżej 20oC) lub zimnego (poniżej 0oC), bardzo ciężkie prace fizyczne w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego oraz ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym wynikającym z konieczności pracy w wymuszonej, niezmiennej pozycji ciała, które, mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej, stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku. W załączniku nr 1 do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 965 z późn. zm.) – dalej wymieniono 40 rodzajów prac wykonywanych w szczególnych warunkach, a w załączniku nr 2 do – 24 rodzaje prac o szczególnym charakterze. Na podstawie kryteriów kwalifikowania danego rodzaju prac do prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, pracodawca powinien ocenić, czy pracownik wykonuje pracę takiego rodzaju, czy praca ta, spełniając określone wymagania, znajduje się w wykazie z załącznika 1 i 2 do i czy jest wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy. Sama nazwa stanowiska nie może być podstawą kwalifikowania stanowiska do tego wykazu. Według Centralnego Instytutu Ochrony Pracy, szczególna sprawność psychofizyczna to określony zespół cech niezbędnych do zapewnienia bezpieczeństwa wykonania pracy (tzw. cech krytycznych), szczególnie wykonywanej w warunkach stresu. W przypadku prac o szczególnym charakterze cechy krytyczne odnoszą się do sprawności intelektualnej i sensomotorycznej, zdolności, a także cech temperamentu, a ich poziom wyznaczają normy opracowane na podstawie wyników pomiarów tych cech w określonych grupach zawodowych. Przez „szczególną odpowiedzialność" należy rozumieć odpowiedzialność za wykonywanie takich prac, których niewłaściwe wykonywanie może spowodować bezpośrednie zagrożenie bezpieczeństwa publicznego, w tym zdrowia lub życia własnego i innych osób, a pracownik je wykonujący jest świadomy konsekwencji niewłaściwej realizacji powierzonych mu obowiązków. Jedną z istotnych przesłanek uznania, że pracownik wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze jest fakt, że jej wykonywanie stanowi jego podstawowy obowiązek, podstawowe zajęcie, wynikające z umowy o pracę i wypełniające, w zasadzie, przypisany wymiar czasu pracy. Kryterium pełnego wymiaru czasu pracy oznacza, że pracownik musi być zatrudniony w wymiarze co najmniej 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym lub w pełnym wymiarze godzin określonym dla danego rodzaju pracy, jeżeli wymiar ten został skrócony. Nie oznacza to jednak, że praca ma być wykonywana stale i bez przerwy przez cały dobowy wymiar czasu pracy. W celu uznania pracy świadczonej w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze za pracę wykonywaną w pełnym wymiarze czasu pracy, istotne jest zatrudnienie pracownika do wykonywania tej właśnie pracy i fakt, by jej wykonywanie stanowiło jego podstawowy obowiązek. Dopuszczalne jest więc, aby w przerwach w wykonywaniu pracy, pracownik wykonywał również inne obowiązki, zlecone przez przełożonych lub wynikające z zakresu obowiązków. Jeżeli pracownik wykonuje pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze sporadycznie, jako zajęcie dodatkowe, wówczas jest to podstawa do uznania, że nie są spełnione kryteria określone w definicji pracy o szczególnym charakterze. Inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy są zobowiązani do kontroli ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Organy PIP są uprawnione do nakazania pracodawcy umieszczenia pracownika w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze albo też wykreślenia go z tej ewidencji.

praca w szczególnych warunkach wykaz b